Start Publikacje

Bilans i rachunek wyników

Bilans i rachunek wyników stanowią podstawę do statycznej i dynamicznej oceny stanu i wyników finansowych przedsiębiorstwa. Na ich podstawie sporządzany jest rachunek przepływów pieniężnych. Daje on obraz przepływu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie oraz orientację o kierunkach ich zagospodarowania.^[1]

Bilans jest sprawozdaniem o sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Jest on usystematyzowanym zestawieniem posiadanego przez przedsiębiorstwo majątku (aktywa) i źródeł finansowania tego majątku (pasywa).[2] Bilans może mieć formę tabeli dwustronnej lub jednostronnej. Uproszczoną strukturę bilansu w formie dwustronnej tabeli przedstawia tabela nr 1.

Tabela nr 1. Struktura bilansu przedsiębiorstwa.

Źródło: L. Gąsiorkiewicz, Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw, Warszawa 2002, s.95.

Bilans przedsiębiorstwa jest dokumentem zawierającym zestawienie na określony moment – w ujęciu wartościowym – stanu majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł jego finansowania.[3]

Przy sporządzaniu bilansów poszczególne podmioty gospodarcze mogą stosować wybrane przez siebie sposoby wyceny składników pozycji bilansowych, różny może być również zakres danych uzupełniających (dodatkowych informacji dołączanych do bilansu, które ułatwiają czytanie i analizowanie danych zawartych w bilansie), jak i układ bilansu (ilość i treść poszczególnych pozycji bilansowych, ich kolejność i ugrupowanie, rozmieszczenie danych uzupełniających).

Za charakterystyczną cechę bilansu uznać należy fakt, że wykazany stan końcowy staje się równocześnie stanem początkowym w bilansie otwarcia w następnym okresie obrachunkowym. Bilans jako rachunek statystyczny sporządzony na dany moment czasu nie wykazuje strumieni wartości, jakie towarzyszą prowadzonej działalności gospodarczej (koszty, przychody ze sprzedaży itp.), oraz operacjom finansowym na rynku kapitałowym. Ujmuje on natomiast skutki tych procesów i towarzyszących im strumieni wartości, widoczne w zmienionych wartościach aktywów i pasywów bilansu.[4]

Obok bilansu, jednym z ważniejszych elementów sprawozdania finansowego jest rachunek zysków i strat. Rachunek wyników w odróżnieniu od bilansu, który prezentuje majątek przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania w określonym momencie, rachunek wyników jest rodzajem „filmu”, który w miarę upływu czasu i trwania działalności eksploatacyjnej rejestruje tworzenie się wyniku finansowego (zysku ewentualnie straty) przedsiębiorstwa.

Rachunek zysków i strat – zawiera informacje o dokonaniach przedsiębiorstwa. Tworzą go dwie podstawowe części: uzyskane dochody i poniesione koszty. Różnica między dochodami i kosztami jest wygospodarowanym zyskiem lub poniesioną stratą.[5] Rachunek zysków i strat jest, zatem powiązany z bilansem wynikiem netto (zyskiem lub stratą).[6] Jako sprawozdanie finansowe rachunek zysków i strat jest sporządzany w tzw. formule segmentowej. Formuła ta powszechnie stosowana w krajach Unii Europejskiej polega na tym, że wynik finansowy wyraża się składnikami sumy wyników cząstkowych uzyskanych w trakcie realizacji poszczególnych rodzajów działalności.[7] Rachunek zysków i strat może być sporządzany:

·            dwustronnie tzw. układ sprawozdawczy,

·            jednostronnie tzw. układ drabinkowy.

Rachunek zysków i strat jest sprawozdaniem finansowym o charakterze statycznym, które obrazuje zestawienie przychodów pochodzących z różnych źródeł (różnych rodzajów działalności) i ponoszonych kosztów tej działalności (w bezwzględnych wielkościach). Dochód lub strata korygowane są o zyski lub straty nadzwyczajne oraz obniżone o płacony podatek. Rachunek zysków i strat wskazuje, czy w bieżącej działalności podmiot gospodarczy uzyskuje dochody, a więc czy i w jakim stopniu jego działalność jest rentowna w danym okresie. Pozwala też ustalić źródła pochodzenia osiągniętego zysku.[8]

W zależności od sposobu ujęcia kosztów wytworzenia sporządzanych produktów wyróżnia się dwa warianty rachunku zysków i strat, a mianowicie porównawczy i kalkulacyjny. Każdy z tych wariantów jest przedstawiony w dwóch wersjach, a co z tym się wiąże, wyróżnia się istnienie czterech układów rachunku wyników. Wybór określonego wariantu i określonej wersji rachunku dokonuje kierownik jednostki gospodarczej.[9] Przykładowy wzór rachunku zysków i strat zawiera:

·    w wariancie porównawczym:

-     Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi,

-     Koszty działalności operacyjnej,

-     Zysk/Strata ze sprzedaży (A – B),

-     Pozostałe przychody operacyjne,

-     Pozostałe koszty operacyjne,

-     Zysk/Strata na działalności operacyjnej (C + D – E),

-     Przychody finansowe,

-     Koszty finansowe,

-     Zysk/Strata brutto na działalności gospodarczej (F + G – H),

-     Zyski nadzwyczajne,

-     Straty nadzwyczajne,

-     Zysk/Strata brutto (I + J – K),

-     Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego,

-     Zysk/Strata netto (L – M);

·    w wariancie kalkulacyjnym:

-     Przychody ze sprzedaży towarów i produktów,

-     Koszty sprzedanych towarów i produktów,

-     Zysk/Strata brutto na sprzedaży (A – B),

-     Koszty sprzedaży,

-     Koszty ogólnego zarządu,

-     Zysk/Strata na sprzedaży (C – D – E),

-     Pozostałe przychody operacyjne,

-     Pozostałe koszty operacyjne,

-     Zysk/Strata na działalności operacyjnej (F + G – H),

-     Przychody finansowe,

-     Koszty finansowe,

-     Zysk/Strata brutto na działalności gospodarczej (I + J – K),

-     Zyski nadzwyczajne,

-     Straty nadzwyczajne,

-     Zysk/Strata brutto (L + M – N),

-     Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego,

-     Zysk/Strata netto (O – P).

^[1] M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Warszawa 2002, s. 39.

[2] J. Szczepaniak, op. cit., s. 13

[3] L. Kowalczyk, Biznesplan, czyli jak poznać kredytobiorcę, Wyd. Twigger, Warszawa 1998, s. 9.

[4] M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa..., op. cit., s. 42 – 43.

[5] Ibidem

[6] Sprawozdania finansowe, op. cit., s. 22.

[7] Z. Kołaczy, Rachunkowość finansowa, Poznań 1996, s. 463

[8] T. Mendel, J. Przeniczka, Badanie i ocena wiarygodności partnera gospodarczego, Wyd. Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2002, s. 40.

[9] J. Vijay, C. Suszyński, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Warszawa 1995, s. 25.

Informacje dodatkowe w sprawozdaniu finansowym

Trzecią częścią sprawozdania finansowego, uzupełniającą wartość poznawczą bilansu oraz rachunku zysków i strat jest informacja dodatkowa. Powinna ona zawierać istotne dane i objaśnienia niezbędne do tego, aby sprawozdanie finansowe rzetelnie i jasno przedstawiało sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy przedsiębiorstwa, a w szczególności powinna obejmować:

1)    wprowadzenie do sprawozdania finansowego – zawierające opis przyjętych zasad rachunkowości, w tym metod wyceny i sporządzania sprawozdania finansowego w zakresie, w jakim ustawa pozostawia przedsiębiorstwu prawo wyboru;

2)    dodatkowe informacje i objaśnienia dotyczące:

a)         pozycji bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych za okresy sprawozdawcze objęte sprawozdaniem finansowym,

b)         proponowanego podziału zysku lub pokrycia straty,

c)         pracowników i organów przedsiębiorstwa,

d)        zrozumienia sprawozdania finansowego.[1]

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym obejmuje informacje o zwiększeniach i zmniejszeniach składników kapitału (funduszu) własnego ze wskazaniem tytułów zmian za bieżący i poprzedni rok obrotowy.[2] Dane zawarte w tym sprawozdaniu umożliwiają ocenę struktury i dynamiki zmian w kapitale (funduszu) własnym, co w znacznym stopniu ułatwia przeprowadzenie analizy działalności jednostki oraz dokonanie kontroli prawidłowości zmian w kształtowaniu się poziomu kapitału (funduszu) własnego.[3] Zakres informacji wykazywanych w zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym to:

-     Kapitał (fundusz) własny na początek okresu,

-     Kapitał (fundusz) podstawowy,

-     Należne wpłaty na kapitał podstawowy,

-     Udziały (akcje) własne,

-     Kapitał (fundusz) zapasowy,

-     Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny,

-     Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe,

-     Zysk (strata) z lat ubiegłych,

-     Wynik netto,

-     Kapitał (fundusz) własny na koniec okresu,

-     Kapitał (fundusz) własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty).

Duże znaczenie informacyjne mają noty uzupełniające, dotyczące kształtowania się ważniejszych pozycji bilansu i rachunku wyników. Wyjaśniają one bliżej treść bilansu i rachunku wyników zarówno za pomocą liczb, jak i opisowo. Ich zakres jest zróżnicowany w zależności od stopnia złożoności działalności i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz potrzeb informacyjnych kierownictwa i udziałowców (akcjonariuszy).

Noty uzupełniające do bilansu mogą dotyczyć:[4]

–           środków trwałych, ich struktury, stopnia umorzenia, przyrostu i likwidacji w okresie sprawozdawczym, wartości księgowej itp.,

–           zapasów, zwłaszcza ich struktury w układzie rzeczowym i czasowym,

–           należności u ważniejszych dłużników, wielkość należności przeterminowanych,

–           zobowiązań długoterminowych, struktury zadłużenia ze względu na rodzaje źródeł zasileń zewnętrznych, struktury czasowej zobowiązań, średniej wielkości oprocentowania,

–           zobowiązań krótkoterminowych wobec instytucji kredytujących, wobec dostawców, wobec instytucji ubezpieczeniowych itp.

Rachunek przepływów pieniężnych przedstawia źródła dopływu środków pieniężnych i sposoby ich rozdysponowania, zaś efektem rachunku jest ustalenie zmiany gotówki będącej w dyspozycji przedsiębiorstwa.[5] W rachunku tym należy uwzględnić wszystkie wpływy i wydatki z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej przedsiębiorstwa, z wyjątkiem wpływów i wydatków będących rezultatem zakupu lub sprzedaży środków pieniężnych, przy czym w celu właściwego określenia wartości przepływów pieniężnych należy rozumieć:

-     przez działalność operacyjną - podstawowy rodzaj działalności przedsiębiorstwa oraz inne rodzaje działalności nie zaliczane do działalności inwestycyjnej lub finansowej;

-     przez działalność inwestycyjną - nabywanie i zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści;

-     przez działalność finansową - pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania – zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału (funduszu) własnego i obcego w przedsiębiorstwie, oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści.[6]

Znowelizowana ustawa o rachunkowości, a także MSR nr 7 (Międzynarodowy Standard Rachunkowości) Cash Flow Statement dopuszczają dwa sposoby prezentacji danych zawartych w sprawozdaniu z przepływów pieniężnych: z wykorzystaniem metody bezpośredniej lub pośredniej. Obydwie metody różnią się między sobą inną prezentacją gotówki wygenerowanej z działalności operacyjnej.[7]

Sporządzane przepływy środków pieniężnych metodą pośrednią i bezpośrednią akcentują inne treści informacyjne. W pierwszej metodzie prezentowany jest zysk netto i jego korekty, które sprowadzają księgową wielkość zysku do zmiany stanu gotówki (przykład: amortyzacja jest kosztem, ale nie jest wydatkiem i nie pociąga za sobą żadnych przepływów pieniężnych). Dokonywanie korekt może być jednak intuicyjne i często występują trudności w ich interpretacji.

Zakres informacji wykazywanych w rachunku przepływów pieniężnych sporządzanym metodą pośrednią to:

1.     Przepływy z działalności operacyjnej:

1)          Wynik finansowy netto;

2)          Korekty o pozycje:

a)    Amortyzacja,

b)    Odsetki i dywidendy otrzymane i zapłacone,

c)     Zmiana stanu zapasów,

d)    Wynik na sprzedaży i likwidacji składników działalności inwestycyjnej,

e)     Zmiana stanu należności i roszczeń,

f)     Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych ( z wyjątkiem pożyczek i kredytów) oraz funduszy specjalnych,

g)     Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych,

h)    Zmiana stanu przychodów przyszłych okresów;

3)          Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej (I ± II).

2.     Przepływy z działalności inwestycyjnej:

1)          Nabycie (sprzedaż) wartości niematerialnych i prawnych;

2)          Nabycie (sprzedaż) składników rzeczowych majątku trwałego;

3)          Nabycie (sprzedaż) akcji, udziałów i papierów wartościowych;

4)          Udzielone (zwrócone) pożyczki;

5)          Otrzymane dywidendy (od udziałów w obcych podmiotach);

6)          Otrzymane odsetki (od udzielonych pożyczek i lokat pieniężnych);

7)          Środki pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I ± II ± III ± IV ± V ± VI ± VII).

3.     Przepływy z działalności finansowej:

1)          Zaciągnięcie (spłata) długoterminowych (krótkotermin.) kredytów bankowych;

2)          Emisja (wykup) obligacji lub innych papierów wartościowych;

3)          Wypłata dywidend;

4)          Wpływy z emisji akcji i udziałów własnych oraz dopłat do kapitału;

5)          Zapłacone odsetki (od zaciągniętych kredytów, pożyczek itp.);

6)          Środki pieniężne netto z działalności finansowej (I ± II ± III ± IV ± V ± VI).

4.     Zmiana stanu środków pieniężnych netto (A ± B ± C).

5.     Środki pieniężne na początek roku obrotowego.

6.     Środki pieniężne na koniec roku obrotowego (D + E).

W metodzie bezpośredniej ukazane są odrębnie wpływy gotówki ze sprzedaży i wydatki pieniężne związane z osiągnięciem tychże przychodów z działalności operacyjnej. Poprzez ukazanie środków pieniężnych otrzymanych od odbiorców i zapłaconych dostawcom, pracownikom, zaakcentowany zostaje rozmiar strumienia wpływów i wydatków.

Obie metody sporządzania sprawozdania z przepływów pieniężnych mają wady i zalety. Zalecane jest jednak stosowanie metody bezpośredniej, gdyż dostarcza ona bardziej użytecznych informacji do oceny firmy niż metoda pośrednia. Metoda ta pokazuje bieżące źródła i wykorzystanie przepływających środków pieniężnych, a więc tym samym pomaga odbiorcą informacji zrozumieć, w jaki sposób firma gromadzi i zagospodarowuje środki pieniężne. Ponadto dostarcza ona informacji użytecznych w ocenie spodziewanych w przyszłości przepływów pieniężnych, a które to informacje nie są dostępne przy zastosowaniu metody pośredniej. Jak dotąd z uwagi na małą pracochłonność obliczeń, w światowej praktyce przeważa sporządzenie sprawozdań metodą pośrednią. [8]

Sprawozdania z przepływów finansowych stanowią ogniwo łączące bilans z rachunkiem zysków i strat. Informują bardziej szczegółowo o zmianach sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i o przepływach środków finansowych przedsiębiorstwa i o przepływach środków finansowych, których  rezultatem są zmiany struktury aktywów i pasywów przedsiębiorstwa. Dostarczają informacji o źródłach zasobów finansowych i sposobie ich wykorzystywania. Dzięki tym sprawozdaniom można uzyskać odpowiedzi na szereg pytań i istotnych dla zarządzania finansami firmy, np. w jakich strefach działalności firmy powstaje najwięcej środków finansowych, a jakie je najbardziej wchłaniają, czy finansowanie działalności nastąpiło w drodze zwiększenia kapitałów własnych , czy też w wyniku zaciągnięcia kredytów bankowych lub pożyczek.

Umowa sprzedaży na tle prawa zobowiązań

Podstawowym źródłem zobowiązań, a zarazem i najważniejszą postacią czynności prawnych jest umowa. Stanowi ona w gospodarce rynkowej podstawowy instrument regulujący obrót dóbr, usług i środków pieniężnych, odgrywając najistotniejszą rolę w zakresie stosunków zobowiązaniowych[1].

Najogólniej rzecz ujmując, umowa jest czynnością prawną dwustronną, wyrażającą zgodny zamiar stron skierowany na wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Przy czym czynności prawne są instrumentem, za pomocą którego podmiot stosunków cywilnoprawnych może – w granicach obowiązującego porządku prawnego – kształtować te stosunki, doprowadzając do ich powstania, zmiany lub ustania[2]. Można wskazać zatem, iż umowa zawiera co najmniej dwa zgodne oświadczenia woli  zmierzające do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Przy tym, jedną z istotniejszych zasad w prawie zobowiązań jest zasada swobody umów, która dopuszcza kształtowanie zakresu praw i obowiązków przez same strony, jeśli tylko treść lub cel kontraktu nie naruszy właściwości (natury) stosunku, ustawy ani zasad współżycia społecznego[3]. Zgodnie z zasadą swobody umów, strony mogą[4]:

-          dokonać wyboru kontrahenta,

-          ukształtować treści konkretnego stosunku zobowiązaniowego,

-          nadać określoną formę oświadczeniu woli stron.

Na tle obecnej formuły art. 3531 k.c., zasada swobody umów obejmuje wszelkie umowne stosunki zobowiązaniowe, a zatem również umowę sprzedaży, bez względu na sektor własności i rodzaj obrotu gospodarczego.

Zgodnie z brzmieniem art. 535 k c, przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowa sprzedaży charakteryzuje się następującymi cechami[5]:

-          jest to umowa konsensualna, co oznacza, że dochodzi ona do skutku ma mocy samego ustalenia przez strony istotnych jej postanowień, czyli na podstawie zgodnych oświadczeń woli stron. Jedynie do przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do gatunku potrzebne jest dodatkowo przeniesienie posiadania rzeczy – będzie o tym mowa dalej;

-          jest to umowa odpłatna, czyli, że świadczenie jednej znajduje swój odpowiednik w ekwiwalentnym świadczeniu drugiej;

-          jest to umowa dwustronna, zobowiązująca i wzajemna, co oznacza, że obie strony mają określone względem siebie obowiązki.

Forma zawarcia umowy sprzedaży jest w zasadzie dowolna, nie ma zatem przeszkód, by zawrzeć taką umowę w formie ustnej. Forma szczególna jest jednak czasami wymagana przez przepisy; ponadto same strony mogą zastrzec określoną formę dla zawarcia lub zmiany umowy sprzedaży. Tytułem przykładu można tu wskazać, że np. dla przeniesienia własności nieruchomości potrzebna jest forma aktu notarialnego[6], zaś niedotrzymanie tej formy sprawi, że umowa będzie nieważna. Ponadto, jeżeli umowa sprzedaży dotyczy towaru, którego cena przewyższa 2.000 zł, powinna być ona zawarta w formie pisemnej – dla celów dowodowych.

W razie nieprawidłowego wykonania umowy sprzedaży przez sprzedawcę (lub producenta), tzn.: w razie dostarczenia rzeczy wadliwej lub niezgodnej z treścią zawartej przez strony umowy, kupującemu przysługują dwa rodzaje uprawnień – z tytułu rękojmi za wady prawne lub fizyczne rzeczy oraz z tytułu gwarancji. Obie te instytucje uregulowane zostały na gruncie przepisów kodeksu cywilnego, gwarancja ponadto regulowana jest dodatkowo ustawą z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.

[1] Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2004, s. 215.

[2] A. Wolter, Prawo cywilne, zarys części ogólnej, Warszawa 1986, s. 274.

[3] Patrz art. 353¹ k.c.

[4] R. Trzaskowski, Swoboda umów w orzecznictwie sądowym, część pierwsza – Przegląd Sądowy 2002, nr 3, s. 63 i n.

[5] W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys wykładu., Warszawa 2003, s. 286.

[6] Patrz: art. 158 k.c.

Rękojmia za wady rzeczy

Rękojmia za wady fizyczne i prawne, to odpowiedzialność sprzedawcy względem kupującego, która wynika z ustawy, a nie z umowy stron. Instytucja ta dotyczy zarówno rzeczy nowych, jak i używanych. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady sprzedanej rzeczy nie zależy od winy sprzedawcy, gdyż oparta jest na zasadzie ryzyka i ma charakter absolutny. Sprzedawca nie może się z niej zwolnić, nie może jej ograniczyć ani wyłączyć, gdyż w umowach z udziałem konsumentów takie działanie jest niedopuszczalne.

Warto jednak zaznaczyć, iż nie każde uszkodzenie powstałe po zakupie towaru można reklamować. Reklamacja jest uzasadniona jeśli dotyczy wady w rozumieniu przepisów, głównie k.c., do których zalicza się :

-              wady zmniejszające wartość rzeczy,

-              wady zmniejszające użyteczność rzeczy,

-              rzecz nie mająca właściwości, o których istnieniu zapewniał sprzedawca,

-              rzecz wydana w stanie niezupełnym, niekompletnym.

Sprzedawca ponosi więc odpowiedzialność z tytułu rękojmi, gdy rzecz przez niego sprzedana dotknięta jest jedną ze wskazanych powyżej wad, pod warunkiem jednakże, że w chwili zawarcia umowy konsument o niej nie wiedział.

Rękojmia trwa rok od daty wydania rzeczy kupującemu (wyjątkiem jest okres trzyletni przewidziany dla budynków), a wszelkie oświadczenia sprzedawcy dotyczące krótszego okresu rękojmi nie mają żadnych skutków prawnych. Aby nie utracić uprawnień z tytułu rękojmi, konsument musi zawiadomić sprzedawcę o wadzie w ciągu 1 miesiąca od daty jej wykrycia.

Wśród uprawnień przysługujących konsumentowi z tytułu rękojmi wskazać należy :

-              odstąpienie od umowy, czyli zwrot pieniędzy za zwrotem wadliwej rzeczy; z tym jednak zastrzeżeniem, że nie można od umowy odstąpić, jeśli sprzedawca niezwłocznie rzecz wymieni na inną, wolną od wad, albo wadę usunie – wówczas odstąpienie od umowy jest możliwe dopiero wówczas, gdy rzecz już raz wymieniono lub naprawiono,

-              obniżenie ceny,

-              wymiana rzeczy wadliwej na inną, bez wad  - to uprawnienie dotyczy jednak wyłącznie rzeczy oznaczonych co do gatunku, do których zalicza się rzeczy produkowane masowo, seryjnie, które można zastąpić innymi,

-              usunięcie wad – to uprawnienie z kolei przysługuje w przypadku rzeczy  oznaczonych co do tożsamości - takimi są rzeczy wykonane na indywidualne zamówienie, niepowtarzalne, niezamienne,

Sprzedawca ma obowiązek przyjąć i rozpatrzyć reklamację, gdyż to on jest  odpowiedzialny wobec konsumenta, nie zaś producent, hurtownik, importer lub dealer. Reklamację można składać ustnie albo pisemnie. Najlepszą ze względów dowodowych jest forma pisemna. Protokół reklamacyjny należy sporządzić w dwóch egzemplarzach jeden dla sprzedawcy, drugi dla konsumenta .

Sprzedawca winien rozpatrzyć reklamację niezwłocznie. Generalnie, jeśli strony nie postanowiły inaczej, ma na to nie więcej niż 14 dni kalendarzowych od dnia dostarczenia towaru lub dokonania oględzin. W razie konieczności wydania opinii, lub badania w miejscu używania towaru, reklamację należy załatwić w terminie niezbędnym do przeprowadzenia tych czynności, najpóźniej w ciągu 21 dni kalendarzowych .